Tất tần tật về bệnh lupus ban đỏ

Lupus ban đỏ là một bệnh tự miễn. Bệnh này có biểu hiện và gây biến chứng trên khắp cơ thể. Nếu không được điều trị và can thiệp y tế, lupus có thể ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ. Trong bài viết này, phòng khám đa khoa Đông Phương sẽ giúp bạn có những hiểu biết cơ bản về căn bệnh này để tránh những rủi ro có thể gặp phải.

Lupus ban đỏ là bệnh gì?

Lupus ban đỏ được chia thành 2 thể chính là: Lupus ban đỏ dạng đĩa và lupus ban đỏ hệ thống, Lupus ban đỏ hệ thống là một bệnh thường gặp trong các bệnh lý tự miễn. Nguyên nhân của bệnh lupus nói riêng và các bệnh lý tự miễn nói chung là do cơ thể có những sai lệch về đáp ứng miễn dịch, dẫn đến hệ miễn dịch chống lại chính những cơ quan trong cơ thể. Hiện, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh lupus ban đỏ nhưng có thể kiểm soát được nếu điều trị đúng cách ngay từ đầu.

Theo thống kê, trong số các bệnh nhân bị lupus ban đỏ, 90% là nữ giới. Lứa tuổi thường gặp là từ 15 đến 50 tuổi và bệnh chiếm tỷ lệ 50/100.000 dân.

Biểu hiện của bệnh lupus ban đỏ

Triệu chứng bệnh thường gặp

Các triệu chứng bệnh có sự khác nhau ở mỗi người, triệu chứng này có thể đến và biến mất. Nhẹ hoặc nghiêm trọng. Bệnh có thể ảnh hưởng đến một vùng trên cơ thể hoặc đến nhiều vùng trên cơ thể. Vì bệnh lupus có thể ảnh hưởng đến rất nhiều bộ phận khác nhau của cơ thể, nên nó có thể gây ra rất nhiều triệu chứng khác nhau. Và cũng có thể người bị lupus không có tất cả các triệu chứng.

Các triệu chứng phổ biến bao gồm

• Đau khớp: Khớp đau, cứng và sưng tấy, đặc biệt là vào buổi sáng. Mức độ có thể nhẹ và dần dần tăng nặng với các biểu hiện rõ ràng hơn. Các triệu chứng này cũng có thể đến và tự thoái lui trong một khoảng thời gian.
• Mệt mỏi: Có đến 90% người bị lupus ban đỏ chia sẻ rằng họ đã trải qua những giai đoạn vô cùng mệt mỏi. Nhiều người ngủ quá nhiều vào buổi trưa và mất ngủ vào buổi tối.
• Sốt không rõ nguyên nhân: Đây là một trong những triệu chứng khởi phát và thường gặp ở những người bị bệnh. Những cơn sốt nhẹ xảy ra thường xuyên và lặp đi lặp lại.
• Rụng tóc: Rụng tóc, thậm chí rụng từng mảng tóc lớn lộ da đầu, đây là tình trạng xảy ra khi viêm da, không chỉ tóc mà ở một số người còn bị tình trạng thưa râu, lông mi, lông mày.
• Khô miệng, khô mắt: Bạn có thể cảm nhận được tình trạng này khi mắc lupus ban đỏ. Ở những người bệnh sẽ phát triển bệnh Sjogren. Đây là một hội chứng rối loạn tự miễn dịch khác, bệnh này làm cho các tuyến chịu trách nhiệm về nước mắt và nước bọt hoạt động sai.
• Phát ban trên da: trong đó phát ban dạng ” cánh bướm” xuất hiện ở hơn 50% số người bị lupus ban đỏ. Phát ban chủ yếu xuất hiện trên má và sống mũi và trở nên xấu hơn khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

Ngoài ra còn một số triệu chứng khác

• Giảm cân.
• Khó chịu, bứt rứt.
• Xuất hiện các vết loét ở miệng.
• Nhạy cảm với ánh sáng mặt trời.
• Sưng hạch bạch huyết .
• Bệnh có thể gây đau khớp, đặc biệt vào buổi sáng

Các triệu chứng của bệnh phụ thuộc vào phần nào của cơ thể bị ảnh hưởng

• Hệ thống não và thần kinh: Xuất hiện cơn đau đầu, suy nhược, tê, ngứa ran, co giật, các vấn đề về thị lực, trí nhớ và thay đổi tính cách.
• Đường tiêu hóa: Bệnh nhân đau bụng, buồn nôn và nôn.
• Tim: Xuất hiện các vấn đề về van tim, viêm cơ tim hoặc nội mạc tim, màng ngoài tim.
• Phổi: Tràn dịch màng phổi, khó thở, ho ra máu.
• Da: Nốt ban nhạy cảm với ánh sáng, niêm mạc: có vết loét trong miệng.
• Thận: Phù chân.
• Ngón tay và ngón chân: tím lạnh đầu ngón trong trường hợp Raynaud.
• Bất thường về máu bao gồm: Thiếu máu, bạch cầu thấp hoặc giảm số lượng tiểu cầu.

Nếu tôi có những triệu chứng này, điều đó có nghĩa là bạn bị lupus? Điều này không hoàn toàn chính xác. Lupus có nhiều triệu chứng giống với các bệnh khác như viêm khớp và đái tháo đường. Vì vậy, nếu bạn có các triệu chứng lupus phổ biến này, điều quan trọng là phải nói chuyện với bác sĩ và tìm hiểu xem bạn có bị lupus hay một vấn đề sức khỏe khác không. Bằng cách đó, bạn có thể nhận được sự điều trị chính xác và hiệu quả.

Biến chứng của bệnh

Ngay cả khi bệnh không biểu hiện, lupus cũng có thể gây ra các biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe sau này. Theo nghiên cứu có khoảng 10-15% những người mắc bệnh lupus sẽ tử vong do các biến chứng của bệnh lupus.

Một trong các biến chứng nghiêm trọng của bệnh là xơ vữa động mạch. Đây là một biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh. Tình trạng này làm tăng các nguy cơ như nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ. Vì vậy người bệnh lupus ban đỏ cần chú ý đến các biểu hiện và các triệu chứng của bệnh tim. Quản lý tốt tình trạng bệnh và phòng ngừa các yếu tố nguy cơ bằng việc ngừng hút thuốc, theo dõi huyết áp và cholesterol và duy trì một lối sống tích cực và lành mạnh, thăm khám định kỳ thường xuyên.

Lupus cũng có thể gây ra bệnh thận, bệnh có thể tiến triển thành suy thận. Có thể phòng ngừa các vấn đề nghiêm trọng này bằng cách đi thăm khám. Được chẩn đoán, điều trị sớm khi có những dấu hiệu đầu tiên của bệnh thận. Những dấu hiệu này bao gồm: Bệnh tăng huyết áp, phù chân, tay hoặc kín đáo hơn là ở mí mắt, nặng mặt, xuất hiện sự thay đổi trong nước tiểu như xuất hiện máu hoặc bọt trong nước tiểu, bệnh nhân thường xuyên tiểu đêm, tiểu nhiều lần, hoặc tiểu buốt, tiểu rắt.

Nguyên nhân gây bệnh lupus ban đỏ

Nội tiết tố

Hormone được xem là sứ giả của cơ thể vì chúng tham gia vào điều chỉnh nhiều chức năng của cơ thể. Bởi vì cứ 10 trường hợp lupus thì có 9 trường hợp là ở nữ giới. Vì vậy các nhà nghiên cứu đã xem xét mối quan hệ giữa estrogen và bệnh lupus.

Ở nữ giới lượng estrogen được sản xuất nhiều hơn. Nhiều phụ nữ có thêm các triệu chứng lupus trước kỳ kinh nguyệt hoặc trong khi mang thai. Điều này có thể cho thấy rằng estrogen bằng cách nào đó ảnh hưởng đến mức độ nghiêm trọng của bệnh lupus.

Các nhà nghiên cứu từ lâu đã lo ngại rằng hormone nữ estrogen hoặc điều trị bằng estrogen có thể gây ra bệnh lupus hoặc làm cho bệnh nặng hơn. Tuy nhiên dựa vào các nghiên cứu gần đây, kết quả thu về cho thấy việc sử dụng estrogen trong trị liệu có thể dẫn tới việc kích hoạt một số đợt cấp lupus ở dạng nhẹ hoặc vừa, tuy nhiên điều này không làm các triệu chứng bệnh trở nên tăng nặng hoặc gây bùng phát bệnh dữ dội.

Di truyền học

Hiện nay đã xác định được hơn 50 gene có liên kết với bệnh lupus. Những gene này thường thấy ở những người mắc bệnh lupus hơn những người không mắc bệnh. Hầu hết các gen này không được chứng minh là trực tiếp gây ra bệnh lupus nhưng chúng được cho là góp phần gây ra bệnh.

Trong hầu hết các trường hợp việc xác định giữa trên gene là không đủ. Điều này đặc biệt rõ ràng với các cặp song sinh được nuôi dưỡng trong cùng một môi trường và có các đặc điểm di truyền giống nhau nhưng chỉ một người phát triển bệnh lupus. Mặc dù, khi một trong hai bé song sinh giống hệt nhau mắc bệnh lupus, thì khả năng người còn lại có nguy cơ bị bệnh cũng sẽ tăng lên (30% nguy cơ ở những cặp song sinh cùng trứng ; 5-10% nguy cơ cho những cặp song sinh khác trứng).

Lupus có thể phát triển ở những người không có tiền sử gia đình mắc bệnh này, nhưng có mắc các bệnh tự miễn khác ở một số thành viên trong gia đình.

Một số nhóm dân tộc nhất định như người gốc Phi, người Châu Á, người Tây Ban Nha, người Latinh, người Mỹ bản địa, người Hawaii bản địa hoặc người gốc Đảo Thái Bình Dương có nguy cơ phát triển bệnh lupus cao hơn điều này được giải thích có thể liên quan đến mã gen chung.

Môi trường

Hầu hết các nhà nghiên cứu ngày nay đều nghĩ rằng một tác nhân môi trường chẳng hạn như virus hoặc một số chất hóa học tác động ngẫu nhiên đến một cá nhân nhạy cảm về mặt di truyền sẽ có thể gây bệnh. Hiện nay vẫn chưa xác định được tác nhân môi trường cụ thể nhưng các giả thuyết vẫn được đặt ra.

Các yếu tố môi trường có thể kích hoạt bệnh lupus và gây ra các cơn bùng phát vẫn chưa được biết đầy đủ, nhưng các yếu tố phổ biến nhất được nghiên cứu là tia cực tím (UVA và UVB); sự nhiễm trùng và tiếp xúc với bụi silica trong môi trường nông nghiệp hoặc công nghiệp.

Các ví dụ khác về những yếu tố kích hoạt môi trường tiềm ẩn bao gồm:

• Tia cực tím từ mặt trời và/hoặc ánh đèn huỳnh quang.
• Thuốc Sulfamid khiến một người nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời.
• Nhiễm trùng, cảm lạnh hoặc bệnh do virus.
• Mệt mỏi, kiệt sức kéo dài.
• Căng thẳng cảm xúc, trải qua một số biến cố trong cuộc sống.

Bệnh nhân lupus ban đỏ nên sinh hoạt như thế nào?

Thực phẩm nên ăn

Chế độ dinh dưỡng khoa học là phần không thể thiếu trong kế hoạch điều trị tổng thể bệnh lupus ban đỏ. Người bệnh nên hướng tới một chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng gồm nhiều trái cây, rau và ngũ cốc. Ngoài ra, lượng thịt, gia cầm và cá vừa phải cũng cần được bổ sung trong thực đơn mỗi ngày.

Thực phẩm cần ăn kiêng

Những thực phẩm người bệnh lupus cần tránh như:

• Súp và nước sốt kem.
• Thịt đỏ.
• Mỡ động vật.
• Mầm cỏ linh lăng.
• Tỏi.
• Thực phẩm nhiều chất béo.
• Thực phẩm nhiều natri.
• Các sản phẩm chế biến từ thịt.
• Thực phẩm chiên, đồ nướng thương mại.
• Thực phẩm từ sữa giàu chất béo (sữa nguyên chất, phô mai, bơ, kem).

Nên chữa lupus ban đỏ như thế nào?

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị dứt điểm bệnh lupus. Tuy nhiên, do cải thiện khả năng chẩn đoán và quản lý bệnh, hầu hết những người mắc bệnh sẽ tiếp tục sống một cuộc sống bình thường. Việc điều trị chủ yếu hiện nay là điều trị triệu chứng và mức độ nghiêm trọng, biến chứng của bệnh. Bệnh nhân bị đau cơ hoặc khớp, mệt mỏi, phát ban và các vấn đề khác không nguy hiểm có thể được điều trị theo cách các phương án điều trị thông thường.

Thuốc chống viêm và thuốc giảm đau

Thuốc chống viêm giúp làm giảm nhiều triệu chứng của bệnh lupus bằng cách giảm viêm và đau. Đây là những loại thuốc phổ biến nhất được sử dụng để điều trị các triệu chứng lupus như sốt, viêm khớp hoặc viêm màng phổi. Các triệu chứng này thường cải thiện trong vài ngày sau khi bắt đầu điều trị. Đối với nhiều người mắc bệnh lupus, thuốc chống viêm có thể là loại thuốc duy nhất họ cần để kiểm soát bệnh lupus. Một số loại thuốc chống viêm như:

Aspirin

Giúp giảm đau với đặc tính chống viêm và chống ngưng tập tiểu cầu. Có thể kiểm soát một số triệu chứng lupus. Tuy nhiên thuốc có thể gây kích thích dạ dày. Hiện tại ít dùng.

Acetaminophen (Tylenol®)

Dùng trong điều trị giảm đau. Ít kích ứng dạ dày hơn aspirin. Thuốc không giúp giảm viêm và không thể kiểm soát hoạt động của bệnh lupus. Hầu hết mọi người không có tác dụng phụ khi dùng Tylenol. Nhưng, trong một số trường hợp hiếm hoi, các vấn đề về gan đã xảy ra.

Thuống chống viêm không steroid

Ibuprofen (Motrin®), naproxen (Naprosyn®), indomethacin (Indocin®), nabumetone (Relafen®) và celecoxib (Celebrex®)

Giúp giảm viêm, đặc biệt hữu ích cho chứng đau khớp và cứng khớp. Giống như aspirin, NSAID có thể gây kích ứng dạ dày. NSAID cũng có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về đường tiêu hóa chẳng hạn như loét chảy máu. Để giảm nguy cơ mắc những vấn đề này, thuốc thường được dùng cùng với thức ăn, sữa hoặc thuốc kháng axit. Chúng cũng có thể đi kèm với các loại thuốc khác như misoprostol (Cytotec®), omeprazole (Prilosec®), lanzoprazole (Prevacid®) và những thuốc khác. Bạn có thể cần đơn thuốc cho những loại thuốc này. Bạn phải luôn cẩn thận khi dùng quá nhiều NSAID. Điều này có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận của bạn và có thể cản trở khả năng loại bỏ chất thải khỏi cơ thể của chúng.

Corticosteroid

Corticosteroid là thuốc hoạt động giống như cortisol, một loại hormone tự nhiên do tuyến thượng thận sản xuất. Cortisol giúp điều chỉnh huyết áp và hệ thống miễn dịch. Nó cũng là hormone chống viêm mạnh nhất của cơ thể. Corticosteroid được kê đơn cho các bệnh tự miễn khác với steroid đồng hóa.

Thuốc steroid hoạt động nhanh chóng để giảm sưng, nóng, đau và đau liên quan đến viêm bằng cách làm giảm phản ứng của hệ thống miễn dịch. Prednisone là steroid được kê đơn phổ biến nhất cho bệnh lupus. Bác sĩ sẽ kê Prednisolon và methylprednisolone nếu bạn có vấn đề về gan.

Thuốc chống sốt rét

Thuốc chống sốt rét là thuốc kê đơn được sử dụng cùng với steroid và các loại thuốc khác. Chúng được sử dụng một phần để giảm liều lượng cần thiết của các loại thuốc khác. Thuốc chống sốt rét thường được kê đơn cho các trường hợp mệt mỏi, phát ban, đau khớp hoặc loét miệng. Chúng cũng có thể giúp phòng ngừa đông máu bất thường.

Thuốc chống sốt rét cải thiện bệnh lupus bằng cách giảm sản xuất kháng thể. Điều này bảo vệ chống lại tác hại của tia cực tím từ mặt trời và các nguồn khác và cải thiện các tổn thương trên da.

Hai loại thuốc chống sốt rét thường được kê toa ngày nay cho bệnh lupus là hydroxychloroquine (Plaquenil®) và chloroquine (Aralen®).

Không giống như phản ứng nhanh khi dùng steroid, có thể mất vài tháng trước khi thuốc điều trị sốt rét cải thiện các triệu chứng lupus của bạn. Tác dụng phụ do thuốc chống sốt rét rất hiếm và thường nhẹ. Chúng bao gồm đau bụng và thay đổi màu da. Các tác dụng phụ thường biến mất sau khi cơ thể thích nghi với thuốc.

Thuốc ức chế miễn dịch

Thuốc ức chế miễn dịch là loại thuốc kê đơn được sử dụng để kiểm soát tình trạng viêm. Chúng đặc biệt được sử dụng khi steroid không thể kiểm soát được các triệu chứng lupus, hoặc khi một người không thể dùng steroid liều cao. Tuy nhiên, có thể có những tác dụng phụ nghiêm trọng từ những loại thuốc này.

Mỗi loại thuốc ức chế miễn dịch có những tác dụng phụ riêng biệt. Vì vậy, điều quan trọng là chỉ những bác sĩ có kinh nghiệm với những loại thuốc này mới kê đơn. Vì căn bệnh này ảnh hưởng đến rất nhiều bộ phận cơ thể nên một số bác sĩ có thể tham gia vào việc chăm sóc và điều trị bệnh bao gồm:

• Bác sĩ nội xương khớp, một chuyên gia điều trị các bệnh khớp và bệnh tự miễn dịch nói chung.
• Bác sĩ da liễu.
• Bác sĩ tim mạch.
• Bác sĩ thận học.

Tiến triển của bệnh lupus khác nhau ở mỗi người. Ngày nay, với phương pháp điều trị thích hợp, hầu hết những người mắc bệnh lupus có thể sống lâu hơn và chất lượng cuộc sống cải thiện nhiều. Tuân thủ kế hoạch điều trị và dùng thuốc theo quy định có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng tái phát.